Paragraaf kapitaalgoederen

Algemeen

In de openbare ruimte verstaan wij onder kapitaalgoederen; wegen, wandel- en fietspaden, civiele kunstwerken, groen, bomen, speelvoorzieningen, riolering, oppervlaktewater, straatmeubilair, verlichting en strand. De kwaliteit van de kapitaalgoederen is van directe invloed op hoe trots onze inwoners zijn op hun gemeente. Maar ook op de veiligheid van de gebruikers en voor de leefbaarheid, beleving, aanzien en de uitstraling van onze gemeente.

Het in stand houden van de kapitaalgoederen verdelen wij onder in:

1. onderhoud (het op niveau houden voor dagelijks gebruik);
2. beheer (het op niveau houden opdat de te verwachten levensduur wordt gehaald);
3. vervanging (indien de huidige kwaliteit of situatie niet meer voldoet).

In april 2019 zijn voor alle kapitaalgoederen meerjaren onderhoudsplannen opgesteld en gepresenteerd. Deze plannen zijn gebaseerd op degelijke volumebepalingen en kwaliteitsbeoordelingen. Uit de theoretisch bepaalde opgave bleek dat, op basis van het vastgestelde beleid, gemiddeld per jaar €12.500.000 nodig is om de kapitaalgoederen in veilige staat en op het juiste onderhoudsniveau te houden.

Afdeling Openbaar gebied heeft een bezuinigingsambitie van € 1.000.000, waarmee het benodigde jaarbedrag op € 11.500.000 uit komt. Conform het raadsbesluit: 'Basis op Orde' (d.d. 5 november 2019) wordt per 2020 jaarlijks met € 450.000 cumulatief (versneld) ingegroeid naar het gewenste en noodzakelijke jaarlijkse budget van € 11.500.000 (op basis van areaal 2019).

Concreet betekent dit, dat in voorgaande jaren en tot 2028 minder budget beschikbaar was én is dan feitelijk nodig is. Met andere woorden: het huidige verschil tussen wat nodig is en wat beschikbaar is zorgt voor een oplopende achteruitgang van onze kapitaalgoederen die pas ná 2028 weer ingelopen kan worden.

Het betreft een inzicht dat niet prettig is, maar wel de mogelijkheid biedt om focus aan te brengen in onze onderhoudsstrategie. Zo accepteren we namelijk dat kapitaalgoederen, die meer onderhoudskwaliteit bezitten dan het vastgestelde onderhoudsniveau, mogen terugzakken tot dit vastgestelde onderhoudsniveau. Dit biedt de mogelijkheid om het negatieve verschil tussen het huidige beschikbare budget en het benodigde en noodzakelijke budget grotendeels op te vangen.

We accepteren daarentegen niet dat er grote veiligheidsrisico’s of zelfs concrete gevaarzettingen ontstaan. Mochten dergelijke inzichten uit de jaarlijkse inspecties van bijvoorbeeld bomen, verhardingen en civiele kunstwerken komen, dan wordt hierop gerichte actie genomen door in deze gevallen de buffer van de Reserve maatschappelijk nut aan te wenden. Concrete voorbeelden hiervan zijn het raadsbesluit: “Maatregelen basisveiligheid openbaar gebied” (27 juni 2019) en het raadsbesluit: “Renovatie diverse civiele kunstwerken” (15 september 2020). Middels deze separate raadsbesluiten is extra budget (ten laste van de Reserve maatschappelijk nut) beschikbaar gesteld om onze kapitaalgoederen veilig en functioneel te houden.

De disciplines afval, begraafplaatsen en riolering hebben aparte financiële stromen. Voor afval en riolering worden de kosten bepaald op basis van kostendekkendheid en de te behalen beleidsdoelen. Voor begraafplaatsrechten is een volledige kostendekkendheid niet reëel. In 2021 worden mogelijkheden onderzocht om de kosten bij het begraven en asbestemming te verlagen of wellicht andere inkomsten te genereren.

Op grond van het actuele Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moeten investeringen in het openbaar gebied geactiveerd worden (lees: zichtbaar zijn op de balans). Dit staat haaks op ons uitgangspunt van zuiver begroten. Investeringen in het openbaar gebied zijn niet verhandelbaar en vormen dus geen vermogen van de gemeente. In overeenstemming met het BBV gaan we met de investeringen in het openbaar gebied als volgt om: de investering wordt geactiveerd en afgeschreven over de periode van de verwachte levensduur. Tegelijkertijd wordt een reserve gevormd van gelijke omvang, waarmee gedurende de levensduur de afschrijvingslasten worden gedekt. Hierdoor schuiven we de lasten niet door naar de toekomst. Zo voorkomen we ook dat op termijn een belangrijk deel van het budget opgaat aan rentelasten.

Wegen, verkeer & vervoer

Van de circa 3,2 miljoen m2 verharding bestaat circa 1,4 miljoen m2 uit asfaltverharding en circa 1,8 miljoen m2 uit elementenverharding. Tot 31 december 2020 beheert het hoogheemraadschap nog een groot aantal plattelands- en dijkwegen in ons buitengebied. Deze worden per 1 januari 2021 overgedragen aan gemeente Schagen.

Wij willen de openbare ruimte meer klimaatadaptief en toekomstbestendig maken. In ontwerpen van nieuwe projecten moeten wij rekening houden met het voorkomen van hittestress en, wateroverlast. Eis is ook dat we zorgen voor meer waterinfiltratie in de bodem. Bij deze ontwerpen nemen wij ook zoveel mogelijk de overige eisen en wensen mee die aan de openbare ruimte gesteld worden.

De keuze ‘sober en doelmatig’ van het Integraal beleidsplan Openbaar Gebied betekent dat we de wegen grotendeels op CROW C-niveau in stand houden. Voor de toeristische centra van Schagen, Callantsoog en Petten doen we dit op een iets hoger CROW B-niveau. Op dit moment zitten de wegen gemiddeld nog op B-niveau.

De burgertevredenheid kan naar verwachting stabiel blijven als het dagelijks onderhoud van de openbare ruimte (zwerfvuil, onkruidbestrijding) goed blijft en er een stijgende lijn komt in het verbeteren van de openbare ruimte.

Openbare verlichting, nutsvoorzieningen & afvalinzameling

Openbare verlichting
Goede openbare verlichting geeft sfeer, een gevoel van sociale veiligheid en vergroot de verkeersveiligheid. Het is daarom van belang dat wij de openbare verlichting goed op orde hebben. De meeste lichtmasten staan binnen de bebouwde kom. Ze worden gevoed via ongeveer 200 km kabel en 175 stuks voedingspunten.

Recent zijn alle verouderde, niet energiezuinige verlichtingsarmaturen projectmatig vervangen voor moderne LED armaturen. Voorjaar 2020 hebben we het project definitief afgerond. De meeste masten en het kabelwerk zijn hierbij behouden gebleven. Enkel bij zeer slechte kwaliteit (bv. scheur in de mast) zijn deze ‘meevervangen’. Sinds de grootschalige vervanging van de verlichtingsarmaturen hebben we lagere kosten voor energie. De CO2-uitstoot en het energieverbruik is daarmee aanmerkelijk gedaald. De lichtmasten en kabels vergen echter nog wel aanmerkelijke (oplopende) onderhoudskosten. Het onderhoudscontract van de openbare verlichting is via een aanbestedingsprocedure bij een nieuwe aannemer neergelegd. Hierbij is een hoger serviceniveau overeengekomen. Er is sprake van een 24/7 storingsdienst. Eveneens nieuw is de afhandeling van de Fixi meldingen (sinds 2019) direct door de aannemer, zonder tussenkomst van de gemeente.

Laadpalen
Het aantal voertuigen met geheel of gedeeltelijke elektrische aandrijving neemt toe. Dit gaat voor een groot deel ten koste van dieselauto's. Er komen meer en ook beter betaalbare volledig elektrische auto’s op de markt. In 2019 was 1 op de 7 (in 2018: 1 op de 18) verkochte auto’s een volledig elektrische auto. In 2020 zijn er door veel autofabrikanten volledig elektrische en plug-in hybride modellen op de markt gebracht. Rond 2025 verwachten de belangrijkste fabrikanten al hun modellen ook als volledig elektrisch te kunnen leveren.
Sinds oktober 2016 zijn wij aangesloten bij MRA Elektrisch. Inwoners die niet op eigen terrein kunnen parkeren, kunnen een laadpaal bij de gemeente aanvragen. MRA Elektrisch regelt vervolgens de aanleg en exploitatie van deze openbare laadpalen door een exploitant. Hiermee stellen wij iedereen die dat wil en kan in staat om elektrisch te rijden. De elektrische energie is 100% groen.

Energie
Ook in 2021 betrekken wij energie (elektriciteit en gas) van HVC via een inbestedingsconstructie. Het betreft 100% groene energie. Hiermee hebben we een betrouwbare partner gevonden met de juiste focus op verduurzamen.

Afvalinzameling
Binnen de gemeente zijn er feitelijk 3 afvalstromen te onderscheiden namelijk;

1. Bedrijfsmatig afval (inzameling door private afvalbedrijven);
2. Huishoudelijk afval (inzameling in opdracht van gemeente via HVC);
3. Zwerfafval (inzameling door buitendienst gemeente Schagen).

De gemeentelijke onderhoudsdienst en werkvoorzieningsschap PRO zamelen het zwerfafval in. Zoals bij afvalbakken op straat, strand, recreatie- en winkelgebieden en de grote afvalboeien op de strandopgangen aan de kust.

Het huishoudelijk afval wordt door HVC ingezameld. HVC is overeenkomstig de hernieuwde dienstverleningsovereenkomst verantwoordelijk voor het gehele pakket van afvalinzameling. Dit omvat het onderhoud en beheer van alle inzamelmiddelen, afvalverwerking en vermarkting. Hierbij is meer focus gekomen voor hergebruik en de circulaire economie. Afval is inmiddels geen afval meer, maar waardevolle grondstof. In de wijk Groeneweg wordt in de eerste helft van 2021 de nieuwe afvalinzameling ingevoerd. Later in het jaar en de jaren nadien zullen gemeente en HVC verdere maatregelen onderzoeken en desgewenst implementeren om de mate van restafval te verminderen en het hergebruik te bevorderen. Het afval- en recycleplan gemeente Schagen 2020 is hierbij leidend.

Ontwikkeling afvalstoffenheffing
De kosten van de inzameling van huishoudelijk- en zwerfafval en overige straatreiniging (zoals veegmachine) worden jaarlijks verrekend in de afvalstoffenheffing. Verhoudingsgewijs wordt de afvalstoffenheffing voor 75% bepaald door het DVO-tarief van HVC en voor 25% door eigen toerekenbare kosten voor afvalinzameling en verwerking.

Meer huishoudelijk afval door corona
Sinds het uitbreken van Covid-19 wordt er meer huishoudelijk afval gegenereerd. Met name gedurende de eerste maanden van de coronacrisis bleven gezinnen thuis, waardoor meer huishoudelijk afval ontstond. Dit werd versterkt doordat veel bedrijfsmatig afval in het huishoudelijk afval vloeide. Detailhandel-winkels en restaurants bezorgden massaal hun producten en maaltijden aan huis. Hierdoor ontstond nog extra veel (verpakkings)afval, zodat het huishoudelijk afval in omvang fors toenam. Maar naast deze incidentele toename van afval, is er ook sprake van een structurele toename van afval. In het 'nieuwe normaal' van meer thuiswerken en meer pakket- en maaltijdbezorging aan huis wordt per saldo meer afval gegenereerd dan vóór het uitbreken van Covid-19.

Minder opbrengsten uit waardevolle stromen door Corona

We hadden reeds te maken met de stilgevallen export van bijvoorbeeld metalen, papier en kunststoffen naar China. Door de Coronacrisis is er nog meer onzekerheid in de handel en export van waardevolle stoffen opgetreden. Er is sprake van een aanmerkelijke prijsdaling van de waardevolle stromen (papier en textiel). Dit is het gevolg van toenemend aanbod, in combinatie met afnemende vraag en export.

Meer afkeurkosten waardevolle stromen
Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid over de ‘vervuilingsvrije’ inzameling van waardevolle stromen zoals: plastics, papier, textiel en glas. Indien de vervuilingsgraad een bepaald percentage overschrijdt, wordt de vracht afgekeurd en alsnog (thermisch) verwerkt als restafval. Er is dan geen sprake van een retouropbrengst, maar juist extra kosten. Verwerkers van plastics, papier, textiel en glas worden steeds strenger aan de poort en de afkeurkosten stijgen hierdoor evenredig mee. Gemeenten krijgen dan ook steeds meer afkeurkosten doorberekend.

Lagere landelijke vergoeding kunststof verpakkingen per 2021

De inzamelvergoeding voor het bronscheidingsmodel is door Ministerie – VNG – Afvalfonds Verpakkingen voor 2021 vastgesteld op € 245 per ton ingezameld kunststof verpakkingen. Dit was in 2020 nog € 261 per ton ingezameld kunststof verpakkingen . Per ton ingezamelde kunststof verpakkingen wordt daarmee door de verpakkingsindustrie € 16,- minder vergoed aan de gemeenten. Deze lagere inzamelvergoeding zorgt voor lagere opbrengsten.

Groen, speelvoorzieningen & sportvelden

Groen
Openbaar groen draagt bij aan ons welzijn. We voelen ons prettiger in een groene omgeving. Groen is een belangrijk middel voor klimaatadaptatie. Omdat groen water langer vasthoudt, raakt het riool niet overbelast bij stortbuien. De koelende werking van bomen, struiken en planten door verdamping via bladeren, schaduwwerking en het absorberen van warmte is zeer waardevol.

We trachten het groen op het niveau te houden zoals vastgelegd in het Integraal beleidsplan Openbaar Gebied en dat passend is voor de omgeving. Het budget hiervoor is tot 2028 echter niet toereikend. Dit vergt keuzes in het renoveren van de groenvakken. Het bomenbeleid geeft richting aan hoe we met bomen binnen de gemeente omgaan en wat we belangrijk vinden. Daarnaast zorgt het bomenbeleid voor deregulering en vermindering van de administratieve lasten.

Schagen vindt groen belangrijk en laat dit zien door bomen te planten. Een mooi voorbeeld is de terugkeer in 2019 van het appelras 'Schager Rood' op Schagense bodem. Een en ander is uitgevoerd in samenwerking met het Regius College en de Historische vereniging. Binnen het programma ‘Schagen groeit door’ wordt met projecten inhoud gegeven aan de ambitie om bomen te planten.  Met een groenimpuls stimuleert het programma doelen op het gebied van economie, leefbaarheid, landschap, duurzaamheid en ecologie. We willen de natuur- en landschapsvisie in 2021 verder inhoud geven.

Bestaande bomen controleren wij in verband met de wettelijke zorgplicht periodiek op veiligheid en eventuele gebreken. De resultaten van deze inspecties geeft inzicht in de benodigde uit te voeren maatregelen om de bomen duurzaam in stand te houden.

Speelvoorzieningen en sportvelden
Speel- en sportvoorzieningen vergroten de leefbaarheid binnen de gemeente Schagen en hebben een directe positieve invloed op het geluk en de gezondheid van de inwoners van Schagen.
Er zijn ongeveer 27 sportclubs/verenigingen binnen gemeente Schagen die gebruik maken van diverse sportvelden (gras, kunstgras, kunststof en asfalt). Dit zijn clubs gericht op de sporten voetbal, handbal, atletiek, rugby, schaatsen, honkbal en hockey.
De speeltoestellen controleren we jaarlijks 4 keer op veiligheid in verband met de wettelijke aansprakelijkheid voor de gemeente. Inmiddels liggen we op schema met het vervangen van speeltoestellen en zijn ondergronden aangepast.

Water & kust

Oppervlaktewater en riolering
De gemeente heeft de zorg voor oppervlakte-, grond-, hemel- en afvalwater. In 2019 hebben we gewerkt aan een vernieuwd en door de raad vastgesteld rioleringsplan (GRP) dat inspeelt op de toekomstige Omgevingswet. Dit hebben wij gezamenlijk gedaan met onze partners in de (afval)waterketen: de gemeenten Hollands Kroon, Den Helder, Texel en het hoogheemraadschap. Het plan voeren we uit. Beheer en onderhoud worden in 2021 gecontinueerd. De (ontwikkeling van de) rioolheffing is op dit rioleringsplan gebaseerd.  

Civiele kunstwerken
Met civiele kunstwerken bedoelen we civieltechnische constructies, zoals bruggen, duikers, kade- en keermuren. Ook ‘harde’ oeverbeschermingen en oeverconstructies rekenen we tot dit areaal. Die hebben een totale lengte van 35 kilometer. We onderhouden de beschoeiingen volgens beheerplan Kunstwerken (2019). Uit recente technische inspecties kwamen (veiligheids)gebreken aan het licht. De geïnspecteerde civiele kunstwerken worden met additioneel budget (raadsbesluit 27 juni 2019; “Maatregelen basisveiligheid openbaar gebied” en raadsbesluit 15 september 2020: “Renovatie diverse civiele kunstwerken”) in 2021 projectmatig gerenoveerd of geheel vervangen.

Baggeren
Gemeente Schagen baggert volgens het baggerprogramma dat met HHNK is afgestemd. Het beschikbare budget is voldoende om de baggeropgave in 2021 uit te voeren.
In 2021 wordt met HHNK de overname van het beheer van het stedelijk water voorbereid. Naar verwachting vindt nog datzelfde jaar de feitelijke overdracht plaats.

Strand
Gemeente Schagen is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de strandopgangen. In 2018 zijn op de nauwe strandopgangen in Groote Keeten en Callantsoog semi-ondergrondse bedrijfsafvalcontainers geplaatst. De strandopgangen hebben daarmee een fraaiere aanblik gekregen.

Door de Raad van State is bij besluit van 11 september 2019 het bestemmingsplan Kustzone Petten vernietigd. Daarmee is verdere vertraging in de aanleg van de nieuwe strandhuisjes en strandpaviljoen in Petten aan de orde. Inmiddels vindt overleg plaats met het stedenbouwkundig bureau (Arcadis) om te komen tot reparatie van het bestemmingsplan. Daarnaast worden afspraken ingepland met de stakeholders in het gebied v.w.b. de strandbebouwing (de ondernemers, Hoogheemraadschap en Rijkswaterstaat) om hen over de vervolgstappen te informeren.

Havens
Binnen de gemeente Schagen hebben we de beschikking over twee havens, namelijk een industriehaven en een recreatiehaven.

De industriehaven is een kleinschalige gemengde binnenhaven. Hier bestaat de haven-gerelateerde kernactiviteit uit grondstoffenoverslag door binnenvaartschepen. De periodieke baggerwerkzaamheden van de industriehaven zijn in ons baggerprogramma opgenomen.  Op termijn behoeft de kademuur van de industriehaven wel vervanging. De huidige kwaliteit van deze industriehaven is conform ons beleidsuitgangspunt sober en doelmatig. De bestaande infrastructuur en de toegestane milieucategorie 5 bieden kansen om verder te specialiseren in de overslag van goederen met een hoge milieucategorie, bijvoorbeeld asfalt of grondstoffen voor de agrisector.

De recreatiehaven Schagen is in eigendom van de gemeente en wordt beheerd door de Stichting recreatiehaven. De stichting verzorgt de gehele exploitatie van de haven (verhuur en administratie vaste ligplaatsen en passantenplaatsen, aanstelling havenmeesters, netjes op orde houden haven, promotie etc). De stichting stelt jaarlijks een jaarverslag op. De recreatiehaven is de laatste jaren aanzienlijk opgeknapt (oude boten zijn door handhaving verwijderd) en is er geïnvesteerd in het onderhoud en het uiterlijk van de recreatiehaven. Er is sprake van een kwalitatief hoog onderhoudsniveau. Hierdoor is het een visitekaartje voor de gemeente Schagen en heeft het een grote aantrekkingskracht op toeristen.

Gebouwen

De meerjaren onderhoudsplanning (MJOP) voor de gebouwen vindt zijn oorsprong in 2014. Alle gebouwen zijn toen na een 0-meting in de software van O-prognose gezet. De uitgaven voor het planmatige onderhoud worden overgenomen in de begroting.

Jaarlijks actualiseren we het MJOP. Actualiseren betekent dat we bepaalde grotere onderhoudswerken nauwkeuriger in de tijd plannen, en sommige daarvan kunnen uitstellen of juist eerder gaan uitvoeren. Zo houden wij een goed actueel beeld van de bouwkundige staat, de onderhoudsplanning en daarmee van de bruikbaarheid van de panden voor de bedoelde functie, nu en in de toekomst. Voor gebouwen geldt in het algemeen dat we onderhoud uitvoeren op het niveau van conditie 3: (‘redelijke conditie, plaatselijk lichte veroudering, functievervulling van bouw- en installatie delen niet in gevaar’).

Op basis van de onderhoudsprognose doteren we jaarlijks een gelijk bedrag in reserve onderhoud gemeentelijke gebouwen. Een verduurzamingsslag van de gebouwen hebben we uitgewerkt in de energieaudits die in 2016/2017 zijn gemaakt. De uitvoering van deze verduurzaming met maatregelen die een terugverdientijd hebben van 15 jaar of minder is verwerkt in het MJOP en gepland voor de jaren 2019, 2020 en 2021. Op een substantieel onderdeel van de maatregelen, zonnepanelen op gemeentelijke daken, lopen we iets achter. De 2019 zonnepanelen op 7 daken zijn geplaatst in 2020. Waar mogelijk passen we de maatregelen bij de gebouwen in op een natuurlijk moment (geen zonnepanelen op een oud dak, eerst dakbedekking vernieuwen).